Ndodhia në Ghadir Khumm: kurorëzimi i Ali ibn Ebu Talibit by librariadielli
Teksti në vijim është një fragment nga vepra "Ritregim i historisë së Islamit dhe myslimanëve". Në tekst, autori bën një përshkrim të ngjarjeve të datës 18 Dhulhixh′xhe të vitit të dhjetë pas Hixhrit, kur i Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të e mbi familjen e tij) e emëroi Imam Aliun (paqja qoftë mbi të) si pasardhës të vetin. Ngase bëhet fjalë për një libër historie, autori i ka përmendur vetëm kalimthi burimet e ndryshme ku është përcjellur rasti i Ghadir-it. Për njohuri më të thella në këtë drejtim, lexuesi mund t′i drejtohet veprës enciklopedike "El-Ghadir" të Allame Abdu′l-Husejn El-Emini, botuar së pari në vitin 1364/1944. Në këtë vepër prej njëmbëdhjetë vëllimesh, autori i ka përmbledhur të gjithë burimet, sunnite dhe shiite, ku është përmendur ndodhia e Ghadir-it.
www.dielli.net
Haxhi i lamtumirës kishte mbaruar tashmë dhe Muhammedi, i Dërguari i Zotit, bashkë me turmën e madhe të ndjekësve të tij, ishte gati për t’u kthyer në shtëpi. Ai dha shenjë dhe karvani i pelegrinëve u nis nga Mekkeja.
Në një distancë të shkurtër në veri të Mekkes ishte një luginë e quajtur Khumm, në të cilën gjendej një pellg uji (Gadir në arabisht). Khummi ishte një udhëkryq, nëpër të cilin kalonin shumë rrugë. Kur i Dërguari arriti në afërsi të Gadirit, atij iu shpallën vargjet në vijim:
O i Dërguar! Shpalle porosinë që t’u zbrit nga Zoti yt! Po të mos e shpallësh, s’do ta kesh plotësuar detyrën tënde. Dhe Zoti ka për të të mbrojtur nga njerëzit sepse Ai s’i udhëzon ata që e mohojnë të vërtetën (Kur’an 5:67).
Urdhrat hyjnorë mbase kurrë më parë s’kishin qenë kaq të mprehtë si në këtë varg, i cili me sa shihet, kishte të bënte me një çështje jetike që i Dërguari duhej ta shpallte herët a vonë. Andaj, ai urdhëroi që karvani të ndalej dhe të thirreshin prapa ata që ishin nisur në drejtime të ndryshme. Pastaj priti derisa edhe karvani i fundit i nisur nga Mekkeja arriti tek pellgu në Khumm.
Pelegrinët do të ndaheshin nga njëri-tjetri në Khumm dhe do të vazhdonin me karvanë të ndryshëm duke shkuar secili drejt destinacionit të vet. Por i Dërguari kishte një shpallje të rëndësishme për të bërë para se të shpërndaheshin pelegrinët dhe ishte i kujdesshëm që këtë shpallje ta dëgjonin sa më tepër myslimanë që të ishte e mundur.
Një “foltore” u improvizua nga lëkurat e deveve të vendosura mbi njëra-tjetrën dhe i Dërguari u ngjit mbi të, në mënyrë që gjithkush të mund ta shihte me sytë e vet. Kushëriri i tij Aliu qëndronte pranë tij.
Tani Muhammedi ishte i gatshëm për ta mbajtur fjalimin historik, duke iu bindur urdhrit të dhënë në vargun e mësipërm. Ai iu falënderua Zotit që i kishte bekuar me Islamin dhe pastaj u parashtroi një pyetje myslimanëve:
“A kam unë më shumë të drejtë mbi shpirtrat tuaj sesa ju vetë?”
Myslimanët u përgjigjën njëzëri: “I Dërguari i Zotit ka më shumë të drejtë mbi shpirtrat tanë sesa ne vetë”.
“Në qoftë ashtu, atëherë kam një porosi shumë të rëndësishme për ju”,tha i Dërguari dhe vazhdoi:
“O myslimanë! Unë s’jam veçse një i vdekshëm si të gjithë ju dhe shumë shpejt, mbase do të shkoj në prani të Zotit tim. Trashëgimia ime më e vlefshme për ju janë Libri i Zotit dhe Ehl-i Bejti im. Tani dëgjoni me kujdes dhe dijeni se unë jam Prijësi i të gjithë besimtarëve. Të gjithë ata burra dhe ato gra që më njohin mua si Prijës të tyre, le ta njohin edhe Aliun si të tillë! Aliu është Prijës i gjithë atyre burrave dhe grave, prijës i të cilëve jam unë”.
Pas kësaj shpalljeje, i Dërguari i ngriti duart drejt qiellit dhe tha: “O Zot! Ji mik i atij që është mik me Aliun dhe ji armik i çdokujt që është armik i tij!”.
Ajo që përcollëm më sipër është një përmbledhje e asaj që tha i Dërguari i Zotit në Khumm. Teksti i plotë dhe konteksti i këtij fjalimi është ruajtur në veprën e famshme “Teuhid ed-Dala’il” të dijetarit të famshëm sunnit Allame Shahab’uddin Ahmed. Më poshtë po e japim një version të shkurtuar të fjalimit, ashtu siç është përcjellë në këtë vepër:
I falënderohem Zotit për të gjitha të mirat e Tija. Dëshmoj se s’ka zot tjetër veç Allahut dhe se Ai është Zoti i vetëm, i Gjithëfuqishëm dhe i Përsosur. Ne të gjithë jemi të varur prej tij. Ai s’ka bashkëshorte, s’ka fëmijë dhe s’ka të barabartë. Unë jam njëri nga robërit e Tij por Ai më zgjodhi si të Dërguar të udhëzimit për gjithë njerëzimin. O njerëz! Kinie droje Zotin gjithmonë dhe kurrë mos tregoni mosbindje ndaj Tij! Mos luftoni veçse për Islamin dhe mbani mend se dituria e Zotit përfshin gjithçka.
O myslimanë! Kini kujdes sepse kur të shkoj unë, do të dalin ca njerëz që do t’më veshin fjalë që s’i kam thënë dhe do të ketë një grup njerëzish qo do t’u besojnë atyre. Por unë strehohem në mbrojtjen e Zotit sepse s’ju kam thënë tjetër përveç të Vërtetës dhe s’ju kam ftuar drejt asgjëje, përveç asaj që Ai ma ka shpallur. Ata që i kalojnë kufijtë në këtë punë, do të dënohen.
Atë çast, Ibada ibn Samiti, një ndjekës i Muhammedit, u ngrit dhe tha: “O i Dërguari i Zotit! Kur të vijë ajo kohë, kujt t’i drejtohemi për udhëzim?”
I Dërguari u përgjigj: Duhet t’u bindeni njerëzve të Shtëpisë sime (Ehl-i Bejtit) dhe ata t’i ndiqni. Ata janë trashëguesit e diturisë sime prej profeti. Ata do t’ju mbrojnë nga devijimi dhe do t’ju udhëzojnë drejt shpëtimit. Ata kanë për t’ju ftuar drejt Librit dhe drejt Traditës sime (Sunnetit). Ndiqni ata sepse ata nuk bien kurrë në dyshim. Besimi i tyre në Zotin është i palëkundur. Ata janë të udhëzuarit, ata janë Imamët dhe vetëm ata mund t’ju shpëtojnë nga mosbesimi, nga devijimi dhe nga risitë në fe.
Zoti ju ka urdhëruar ta doni Ehl-i Bejtin tim. Devotshmëria ndaj tyre është një obligim për ju (Kur’an 42:23) sepse ata janë të dëlirët (Kur’an 33:33). Ata janë të pajisur me virtyte që s’i ka askush tjetër. Ata janë të zgjedhurit e vetë Zotit dhe tani, Zoti më ka urdhëruar t’jua shpall këtë:
“Dijeni se Meula (Udhëheqës; Mbrojtës, Zotëri) i kujt jam unë, Meula i tij është edhe Aliu. O Zot! Ti bëhu Mik i atij që është mik i Aliut dhe bëhu Armik i gjithkujt që është armik i tij. O Zot! Ndihmoje atë që e ndihmon Aliun dhe largohu prej atij që largohet prej Aliut!”.
Fjalimi kishte mbaruar. I Dërguari i Zotit zyrtarisht e kishte shpallur Ali ibn Ebu Talibin sundues të ardhshëm të myslimanëve dhe e kishte emëruar si prijës të Shtetit Islam.
Sapo u bë kjo shpallje, u shpall edhe vargu i fundit i Kur’anit:
Sot e përsosa fenë tuaj, i plotësova të mirat e Mia mbi ju dhe jua zgjodha Islamin si fe... (Kur’an 5:3)
Ishte dita e tetëmbëdhjetë e muajit Dhulhixhxhe të vitit të 10-të pas Hixhrit (21 Mars 632) kur u shpall vargu i fundit i Kur’anit. Shpallja kishte filluar në vitin 610 në shpellën Hira në Mekke dhe përfundoi në vitin 632 në luginën e Khummit, me emërimin e Ali ibn Ebu Talibit si Prijës pas Muhammedit dhe si Udhëheqës të qeverisë së Medines dhe të Shtetit Islam.
Ibn Haxhar el-Eskalaniu, në veprën e tij “el-Isaba fi temjiz es-Sahaba” thotë se pasi e bërë këtë shpallje, i Dërguari i Zotit vendosi një turban në kokën e Ali ibn Ebu Talibit, me çfarë edhe e përfundoi “kurorëzimin” e tij. Të gjithë shokët e Profetit e përgëzuan Aliun pas kësaj ndodhie. Në mesin e atyre që e përgëzuan ishte edhe Umar ibn el-Khattabi dhe të gjitha gratë e Profetit.
Hassan bin Thabit el-Ensariu ishte poeti “zyrtar” i të Dërguarit të Zotit, i cili i derdhi në vargje thuajse të gjitha ngjarjet e rëndësishme në jetën e tij. Kurorëzimi i Ali ibn Ebu Talibit ishte pa dyshim njëra nga ngjarjet më të rëndësishme historike që e sfiduan talentin e tij poetik. Me këtë rast, ai përpiloi disa vargje që ia kushtoi Aliut. Në vijim, po japim në përkthim të përafërt të këtyre vargjeve:
Në ditën e Gadir-i Khumit, Profeti u thirri myslimanëve dhe u tha:
Kush është Zoti juaj dhe kush prijësi juaj?
“Allahu është Zoti ynë”, thanë “Dhe ti je prijësi, të cilit i bindemi të gjithë”.
Dhe ai i tha Aliut të ngrihej e kur u ngrit
Ia ngriti dorën e tha:
“Ty po të zgjedh si prijës pas meje.
Andaj, prijës i kujt jam unë, prijës i tij është ‘dhe Aliu.
Pra bëhuni të gjithë miq dhe përkrahës të tij!
Një tjetër poet që përpiloi vargje për rastin e kurorëzimit të Aliut ishte Kajs ibn Ubade Ensariu. Ai tha:
Kur armiku u ngrit kundër nesh,
“Mjafton Zoti”, thashë
“Furnizuesi ynë dhe Mbrojtësi më i mirë”.
Aliu është prijësi ynë (Meula) dhe prijës i besimtarëve
Kështu thotë Kur’ani dhe kështu është
Qëkur i Dërguari doli e tha:
Prijës i kujt jam unë,
Prijës i tij është dhe Aliu...
Ajo që tha i Dërguari i Zotit atë ditë ishte një shpallje e vendosur, e cila nuk linte vend për kundërshtime.
Është tejet interesante se madje edhe një njeri si Amr ibn As (i cili vite më vonë do të luftonte kundër Aliut) u “frymëzua” të shkruante një poezi për Aliun në rastin e Khummit. Ai thotë:
Goditja e shpatës së Aliut është njësoj si bindja që ia shprehëm të gjithë në Gadir e që e bëri gjithkënd të përulej para fuqisë së tij.
Nëse dy vargjet e Kur’anit që i përmendëm më sipër lexohen njëra pas tjetrës dhe kuptohen në kontekstin e tyre historik, kuptimi i tyre bëhet më se i qartë. Unë do t’i përcjell edhe njëherë në një analizë të shkurtër dhe për hir të të qenit praktik, do t’i shënoj me numrat 1 dhe 2 respektivisht.
Vargu 1: O i Dërguar! Shpalle porosinë që t’u zbrit nga Zoti yt! Po të mos e shpallësh, s’do ta kesh plotësuar detyrën tënde. Dhe Zoti ka për të të mbrojtur nga njerëzit sepse Ai s’i udhëzon ata që e mohojnë të vërtetën.
Vargu 2: Sot e përsosa fenë tuaj, i plotësova të mirat e Mia mbi ju dhe jua zgjodha Islamin si fe...
Kurorëzimi i Aliut ndodhi pikërisht në intervalin kohor ndërmjet shpalljes së këtyre dy vargjeve të Kur’anit. Kjo çështje ishte aq urgjente sa i Dërguari i Zotit, në vargun e parë, u urdhërua të linte çfarëdo që ishte duke bërë dhe të merrej me këtë punë. Për këtë qëllim, ai urdhëroi që të ktheheshin të gjithë pelegrinët dhe të mblidheshin në luginën e Khummit. Më pas, ai u shpalli se Aliu do të ishte pasardhësi i tij si sundues i “Mbretërisë së Qiejve” në tokë.
Pak kohë pasi e kishte bërë këtë emërim të Aliut, u shpall edhe një varg tjetër nga Zoti, i cili e konfirmonte këtë veprim të tijin. Emërimi i Aliut si zëvendës i tij ishte në të vërtetë kulminacioni i një pune që për Muhammedin kishte zgjatur sa një jetë e tërë. Me emërimin e Aliut, misioni i tij si i Dërguar i Zotit ishte kompletuar. Në të kaluarën, ai në shumë raste e kishte shpallur Aliun si pasardhës të vetin por në Gadir-i Khumm, ai zyrtarisht e emëroi atë si prijësin e ri të Shtetit Islam.
Ka një lidhje tejet logjike dhe të qartë ndërmjet këtyre dy vargjeve të Kur’anit (i pari aq i rreptë dhe ngulmues për një veprim dhe i dyti aq miratues për veprimin e kryer) dhe fjalëve që i Dërguari i Zotit i kishte thënë: Aliu është “meula” (prijës) i të gjithë atyre, “meula”(prijës) i të cilëve jam unë.
Disa persona janë përpjekur të luajnë me kuptimin e fjalës “meula” në këtë kontekst. Ata pretendojnë se kjo thënie e Profetit është e vërtetë dhe autentike, por thonë se fjala “meula” nuk do të thotë “prijës” ose “udhëheqës” por thjesht “mik”. Por është e qartë se ky nuk ishte qëllimi i vetë të Dërguarit. A thua vallë ai i ktheu prapa karvanët dhe i bëri të ndalojnë në rrafshinën e nxehtë të Khummit, vetëm për t’u thënë se Aliu ishte një mik i tyre? Mos vallë pelegrinët mendonin se në atë kohë, Aliu nuk ishte miku i tyre dhe duhej që i Dërguari t’i bindte për një gjë të tillë?
Ata që e interpretojnë fjalën “meula” si “mik”, ndoshta harrojnë se para se ta cilësonte Aliun si të tillë, Muhammedi e kishte prezantuar veten pikërisht me këtë emër. Ky fakt nuk lë shumë vend për interpretime dhe na bën të qartë se kuptimi i kësaj fjalie mund të ishte vetëm një: i Dërguari i Zotit ishte prijësi i myslimanëve dhe Aliu ishte prijësi pas tij.
Këta persona gjithashtu harrojnë se përpara se ta bënte shpalljen e tij, Profeti parashtroi një pyetje që thoshte: “A kam unë më shumë të drejtë mbi shpirtrat tuaj sesa ju vetë?”. Përgjigja e myslimanëve ishte një “po” e thënë njëzëri.
Kjo pyetje ishte një prelud i shpalljes së Aliut si pasardhës i tij. Pyetja e parashtruar dhe shpallja që erdhi pas saj ishin të lidhura dhe u thanë në kontekstin e njëjtë. Kur të lexohen të dyja së bashku, në kokën e lexuesit nuk do të mbetet as edhe dyshimi më i vogël se fjala “meula” do të thotë “prijës” ose “udhëheqës” dhe jo “mik”.
Shumë nga komentuesit sunnitë të Kur’anit kanë vërtetuar se urdhri i prerë nga Zoti ishte pikërisht për emërimin e Aliut si prijës të myslimanëve. Disa prej tyre janë:
Vahidiu në veprën “Esbab’un-Nuzul”
Sujutiu në “Tefsir durr el-Manthur”
Ibn Kethiri
Imam Ahmed bin Hanbeli
Ebu Ishak Nishapuriu
Gazaliu në veprën “Sirr’ul-Alemin”
Taberiu në veprën “Tarih er-Rusul vel-Muluk”-
Shejh Abdu’l Hakk, muhaddithi i Delhit.
Këtu duhet të theksojmë se para shpalljes së vargut të parë (5:70), të gjithë urdhrat në lidhje me kodin ligjor islam si namazi, zeqati, haxhi, xhihadi (dhe në të vërtetë, të gjithë urdhrat në lidhje me jetën personale, shoqërore, politike dhe ekonomike të myslimanëve) ishin “zbritur” tashmë. I Dërguari ua kishte shpallur njerëzve këto ligje dhe myslimanët kishin filluar t’i implementonin aq sa këto ligje ishin bërë pjese e jetëve të tyre. Ai vetë e kishte shpallur dhe implementuar çdo ligj. Gjëja e vetme që i Dërguari nuk e kishte bërë deri atëherë ishte emërimi i hapur i pasardhësit të tij. Shoqëria myslimane kishte të drejtë të dinte se kush do të ishte prijësi i saj pas vdekjes së tij. Ishte pikërisht kjo detyrë që ai e kreu pas urdhrit për ta “shpallur porosinë” që i ishte dhënë. Urdhri i ardhur nga Zoti ishte tejet i rreptë dhe i Dërguari nuk mund të mos e realizonte atë.
Dhe menjëherë pasi e realizoi urdhrin hyjnor, u shpall vargu i dytë (5:4), i cili vendoste një vulë aprovimi mbi veprimin e tij të sapokryer. Me inaugurimin zyrtar të Ali ibn Ebu Talibit si pasardhës të Muhammedit dhe si prijës të myslimanëve, vargjet e fundit të Shpalljes u shkruan në Librin e Zotit. Vargu i fundit i Shpalljes hyjnore u shpall dhe u shënua më 21 Mars të vitit 632, me çfarë dyert e Shpalljes u vulosën përgjithmonë. Tetëdhjetë ditë më pas, më 8 Qershor të po atij viti, i Dërguari i Zotit u nda nga ndjekësit e tij dhe kaloi në prani të Zotit. Pas këtij rasti, në 80 ditët e mbetura të jetës së tij, historia nuk shënon asnjë urdhër ose ndalesë nga i Dërguari i Zotit, qoftë doktrinare ose praktike. Islami, pra, u shpall i kompletuar dhe i përsosur në çastin kur i Dërguari e emëroi Ali ibn Ebu Talibin si pasardhës.
Zoti i mbuloftë me mëshirë robërit e tij Muhammedin dhe Aliun dhe pjesëtarët e familjes së tyre!
I Dërguari i Zotit tashmë mund ta sodiste me kënaqësi veprën e tij të kryer dhe ta shihte të ardhmen përplot shpresë dhe lumturi. Në shpalljen e Aliut si pasardhës të vetin ai shihte një vazhdimësi të misionit, për të cilin kishte punuar me aq mundim për 23 vite me radhë dhe kishte përballur aq shumë rreziqe. Misioni i tij kishte kërkuar sakrifica të panumërta. Tani ai e shihte se e gjithë përpjekja dhe sakrificat e tija kishin dhënë fryt dhe e dinte se Aliu do ta kontrollonte anijen e Islamit drejt destinacionit të saj, me aftësinë e njëjtë që ai vetë e kishte kontrolluar.
Muhammedi nuk e zgjodhi Aliun për pasardhës të vetin thjesht sepse ky i fundit ishte kushëriri dhe ndjekësi i tij më i preferuar. Ai nuk e zgjodhi Aliun as për shkak të cilësive të tija personale. Në të vërtetë, Muhammedi s’kishte fare të bënte me këtë zgjedhje. Koha e shpalljes së dy vargjeve të fundit të Kur’anit (5:70 dhe 5:4), ngjarjet që ndodhën në intervalin kohor ndërmjet këtyre dy shpalljeve dhe lidhja logjike ndërmjet tyre, na çon drejt një përfundimi të vetëm: zgjedhja e Aliut si pasardhës i Profetit të Islamit ishte një vendim hyjnor. Ishte vetë Zoti që e kishte zgjedhur Aliun dhe Zoti nuk mund ta zgjidhte dikë që do të ishte dytësor për nga cilësia. Ai mund ta zgjidhte vetëm më cilësorin, më të mirin dhe më të veçantin mes tyre, i cili s’ishte tjetër veçse Aliu. Aliu ishte simboli dhe shprehja më e qartë e të Vërtetës së Islamit, njësoj siç kishte qenë dëshmitari i parë i të Vërtetës kur ajo u shpall nga Profeti. Zoti i bekoftë që të dy, bashkë me familjet e tyre.
I Dërguari i Zotit e shfrytëzoi çdo mundësi për t’ua bërë të qartë myslimanëve pozitën e lartë të Aliut. Në një thënie shumë të famshme të tij, ai thotë se pozita e Aliut pranë tij ishte e ngjashme me marrëdhënien mes Musës dhe Harunit, me dallimin e vetëm se Aliu nuk ishte profet. Ky hadith përcillet nga Saad bin Ebu Vakkasi dhe është i shënuar në Sahihun e Imam Muslimit si vijon:
Amir bin Sa’d bin Ebi Vakkasi përcjell nga i ati se i Dërguari i Zotit (paqja qoftë mbi të) i tha Aliut: “Pranë meje, ti je njësoj siç ishte Haruni pranë Musës, me dallimin që nuk ka më profet pas meje”. Rrëfyesi thotë: “Kisha dëshirë ta dëgjoja këtë gjë drejtpërdrejt nga Sa’d bin Ebi Vakkasi dhe shkova tek ai. I tregova se ç’më kishte treguar Amiri (djali i tij), me ç’rast ai më tha: “Po e kam dëgjuar”. Pastaj i vendosi duart mbi veshë dhe foli sërish: “Në gënjefsha, m’u bëfshin të shurdhër të dy veshët!”.
Sa’d bin Ebi Vakkasi përcjell se i Dërguari i Zotit e la pas Ali ibn Ebu Talibin (kur po nisej për në Tebuk), me ç’rast ky i fundit i tha: “O i Dërguar i Zotit! A po më lë pas me gratë dhe me fëmijët?”. Pas kësaj, i Dërguari tha: “A s’je i kënaqur që të jesh për mua siç ishte Haruni për Musën, me dallimin e vetëm se nuk ka profet tjetër pas meje?”.
Ky hadith është përcjellë edhe nga Shu’baja me zinxhirin e njëjtë të transmetimit.
Amir bin Sa’d bin Ebi Vakkas përcjell nga babai i tij se kur Muavije ibn Ebu Sufjani e emëroi Sa’din për guvernator, i tha: “Çfarë s’të lejon ta mallkosh Ebu Turabin (Aliun)?”. Ai ia ktheu: “Kam dëgjuar tri gjëra nga i Dërguari i Zotit për të dhe po ta dëgjoja për vete veç njërën prej tyre, do të ishte për mua më e çmueshme se devetë e kuqe. Kur i Dërguari e la pas teksa po shkonim në ekspeditë, Aliu i tha: “O i Dërguar i Zotit, a po më lë pas me gratë e me fëmijët?”. I Dërguari u përgjigj: “A s’je i kënaqur që të jesh për mua siç ishte Haruni për Musën, me dallimin e vetëm se s’ka më profetë pas meje?”.
Përveç kësaj, në ditën e Hajberit e kam dëgjuar të Dërguarin të thotë: “Do t’ia jap flamurin një njeriu që e do Zotin dhe të Dërguarin dhe të cilin Zoti dhe i Dërguari e duan”. Ne të gjithë po prisnim me padurim kur i Dërguari tha: “Thirreni Aliun!”. Ky i fundit erdhi dhe sytë i kishin marrë ndezje. I Dërguari i njomi me pështymën e tij, ia dha flamurin Aliut dhe atë ditë Zoti na dha fitore.
Rasti i tretë ishte kur u shpall varg: “Ejani t’i marrim fëmijët tanë dhe fëmijët tuaj, gratë tona dhe gratë tuaja, veten tonë dhe veten tuaj e t’i lutemi Zotit që mallkimi të jetë mbi gënjeshtarët!”(Kur’an 3:61). Atë ditë, i Dërguari e mori Aliun, Fatimenë, Hasanin e Husejnin dhe tha: “Zoti im! Këta janë familja ime”.
Hadithi i Profetit, në të cilin pozita e Aliut pranë tij krahasohet me atë të Harunit pranë Musës, qartësohet me vargun vijues të Kur’anit të Shenjtë:
(Musa u lut)”O Zoti im! Ma zgjero gjoksin, ma lehtëso punën e m’i largo pengesat nga e folura, që të më kuptojnë. Dhe ma jep ndihmës nga familja ime tim vëlla Harunin, ma shto fuqinë nëpërmjet atij dhe bëje atë ta ndajë barrën time me mua: që të të madhërojmë Ty pa ndalur e të të kujtojmë pa pushim sepse Ti na sheh gjithmonë. (Zoti) tha: “U pranua lutja jote o Musa. Dhe vërtet Ne të falëm të mira edhe herë të tjera më parë...(Kur’an 20:25)
Profeti Musa iu lut Zotit që t’i jepte një ndihmës nga familja e tij. Ai nuk kërkoi një ndihmës në mesin e ndjekësve dhe miqve të vet. Ai u lut që vëllai i tij Haruni të bëhej ndihmësi i tij dhe një burim fuqie për të.
Zoti iu përgjigj lutjes së Musës, ia dha vëllain e tij Harunin si ndihmës dhe e bëri atë një burim fuqie për Musën.
Edhe Muhammedi, i Dërguari i fundit i Zotit, zgjodhi një ndihmës nga familja e tij. Zgjedhja e tij ishte vëllai i tij Aliu. Aliu i dha fuqi dhe e ndau me të detyrën që kishte, siç kishte premtuar në “darkën e të afërmve” shumë vite më parë, kur ishin mbledhur të parët e fiseve Hashim dhe Muttalib.
Ishte pikërisht Zoti që e zgjodhi Harunin si ndihmës të Musës. Nuk ishte ummeti (populli) i Musës ai që e bëri zgjedhjen.
Dhe Ne caktuam me Musën një kohë prej tridhjetë netësh e pastaj i shtuam edhe dhjetë të tjera, që të përmbushej koha e caktuar nga Zoti i tij: dyzet net. Dhe Musa e la të vëllanë Harunin: “Më zëvendëso tek populli im, vepro mirë dhe mos e ndiq rrugën e atyre që bëjnë trazira. (Kur’an 7:142).
Musa e vendosi të vëllanë Harunin në krye të popullit dhe nuk e la popullin pa një udhëheqës, ndonëse do të largohej vetëm për dyzet ditë nga mesi i tyre. Edhe Muhammedi nuk devijoi nga kjo praktikë e të dërguarve të Zotit. Ai nuk i la myslimanët pa një prijës dhe për këtë punë e zgjodhi të vëllanë Aliun.
Kështu iu lut Zotit Musa:
“Zoti im! Më fal mua dhe tim vëlla! Na prano në mëshirën Tënde sepse ti je më i Mëshirshmi i mëshiruesve... (Kur’an 7:151).
Musa, pra, nuk u lut vetëm për vete. Ai lutej në veçanti edhe për vëllain e tij Harunin. Po kështu, edhe Muhammedi lutej për veten e tij dhe për vëllain e tij Aliun. Ai gjithnjë lutej që mëshira e Zotit të ishte mbi të dy dhe mbi familjen e tyre.
Dhe prapë u falëm të mira Musës dhe Harunit. Paqja dhe mëshira qoftë mbi Musën dhe mbi Harunin. Kështu Ne i shpërblejmë ata që veprojnë drejtë. Ata ishin dy robër Tanë besimtarë. (Kapitulli 37, vargjet 114, 120, 121, 122)
Zoti e bekoi Musën dhe Harunin dhe në të njëjtën mënyrë i bekoi edhe Muhammedin dhe Aliun. Të katërt ishin njerëz të të drejtës. Andaj Zoti i shpërbleu dhe u dërgoi selame.
Ndonëse Haruni u zgjodh nga Zoti për të qenë pasardhësi i Musës, ai vdiq që në të gjallë të Musës, duke e krijuar nevojën për të zgjedhur një pasardhës të ri, i cili do të ishte Joshua (Jusha ibn Nun në traditën islame). Njësoj si Haruni, edhe ai u zgjodh nga Zoti dhe në zgjedhjen e tij nuk ishte populli (ummeti) i Musës që u pyet. Pas vdekjes së Musës, Joshua i udhëhoqi hebrenjtë drejt fitores.
Kriteret e zgjedhjes së pasardhësit të të Dërguarit të Zotit mund të shihen qartë në vargjet e sipërpërmendura të Kur’anit. Ali ibn Ebu Talibi ishte zgjedhja e Zotit dhe gjithë ç’kishte për të bërë Muhammedi ishte që ta shpallë formalisht se Aliu do të ishte prijës i myslimanëve pas vdekjes së tij. Pikërisht shpallja e këtij fakti ishte arsyeja përse ai i mblodhi njerëzit në luginën e Khummit.
Një mysliman i sotëm mund të pandehë se kjo shpallje historike e Profetit duhet të jetë ndjekur nga një hare e përgjithshme në mesin e myslimanëve. Mund të duket pak e çuditshme por nuk ishte ashtu. Kishte disa myslimanë që ishin të lumtur por kishte edhe shumë të tillë që nuk e ndanin këtë lumturi. Këta të fundit kishin ushqyer shpresa të tjera dhe kishin krijuar në vete disa ambicie, të cilat nuk përshtateshin edhe aq me atë që kishte shpallur i Dërguari në Gadir Khumm. Shpallja e tij aq e drejtpërdrejtë dhe pa kompromis i shkatërroi shpresat dhe ambiciet e këtij grupi.
Por ata nuk u dorëzuan dhe menduan një lojë tjetër. Këta njerëz filluan të përshpërisnin në veshët e arabëve se emërimi i Aliut si sundues i myslimanëve ishte një akt që buronte nga ambicia e Profetit për ta monopolizuar gjithë fuqinë politike tek familja e tij, gjegjësisht tek Hashimitët, duke i lënë mënjanë gjithë fiset e tjera. Ata e prezantonin këtë emërim si një akt të pavarur nga Shpallja hyjnore. Këta persona e kuptuan se sikur të arrinin t’ua turbullonin mendjen arabëve dhe t’i shtynin drejt një lufte për pushtet, ata vetë do të mund ta shfrytëzonin rastin dhe të ngadhënjenin. Që nga ai çast, ata filluan të krijonin një strategji të re që do t’i përshtatej situatës së sapokrijuar.
Kush janë këta njerëz? Ata nuk janë identifikuar me emra por ekzistenca e tyre dhe potenciali i tyre për të krijuar trazira është konfirmuar në vargun e parë (5:70), ku thuhet: “Dhe Zoti ka për të të mbrojtur nga njerëzit sepse Ai s’i udhëzon ata që e mohojnë të vërtetën..”. Me sa shihet, Profeti hezitoi fillimisht, duke qenë i aftë ta parashikojë kundërshtimin masiv të shumë arabëve ndaj emërimit të Aliut si sundues të ardhshëm të Shtetit Islam. Në këtë varg, ai sigurohet nga Zoti se Ai do ta mbrojë prej tyre dhe se duhej ta tejkalonte atë hezitim të vetin dhe ta shpallte Aliun për pasardhës.
Kundërshtimet ndaj shpalljes historike të Gadir-Khummit ishin në të vërtetë, kundërshtime ndaj vetë Muhammedit. Megjithatë, deri në atë çast kundërshtimet dhe opozita ndaj të Dërguarit kishin qenë të fshehta dhe nuk tërhiqnin vëmendje. Por shumë shpejt pas kësaj ngjarjeje, kjo opozitë do të shfaqej hapur edhe përkundër faktit se i Dërguari ishte akoma gjallë.
Shokët e Profetit (as’habët) që e kanë përcjellë rastin e Gadir Khumit janë:
Khuzajma bin Thabit
Sehl bin Sa’ad
Adij bin Hatim
Akba bin Aamir
Ebu Ejub Ensari
Ebu’l-Haitham bin Taihan
Abdullah bin Thabit
Ebu Ja’la Ensari
Numan bin Exhlan Ensari
Thabit bin Vadi’a Ensari
Ebu Fadhala Ensari
Abdurrahman bin Abd Rabb
Xhunaida bin Xhanada
Zejd bin Erkam
Zejd bin Sherhil
Xhabir bin Abdullah
Abdullah ibn Abbas
Ebu Said el-Khudri
Ebu Dherr el-Giffari
Selman el-Farisi
Xhubejr bin Mutim
Hudhejfe bin Jemen
Hudhejfe bin Usajd.
Nga historianët që e kanë përcjellë ngjarjen e Gadir-Khummit mund të përmenden Ethir’ud-Dini në veprën “Usudu’l-Gabe”, Halebiu në veprën “Sirat’ul-Halebije” dhe Ibn Haxheri në “el-Sava’ik el-Muhrika”.
Në mesin e dijetarëve të hadithit, ata që e kanë përmendur ngjarjen janë Muslimi, Nesaiu, Ibn Maxha, Ahmed bin Hanbeli dhe Hakimi.